Nola egiten duzu lana Bruselan?
Nahiz eta Eitb-rentzat lan egiten dugun, ekoiztetxe baten bulegoan gaude, eta mundu osoko kazetariekin partekatzen dugu erredakzioa. Espainiako Antena3 eta Tele5 kateetakoak hemen daude, France24 kanalekoak ere bai, Portugaleko telebista kate pribatu bateko lankideak eta abar. Leku desberdinetakoak garenez, oso aberasgarria da; izan ere, aukera ematen du ikuspegi desberdinak lantzeko.
Martxoaren 22ko atentatuen berri izan zenuenean, lanean zinen?
Lanera bidean nintzen. Aireportuko atentatua 08:00ak inguruan izan zen, eta ordu horretan irteten naiz ni etxetik. Mugikorrera txio bat edo halako ohar bat iritsi zitzaidan, eta zuzenean aireportura joatea erabaki nuen. Metroz mugitu nintzen lana egiten dudan lekura, eta taxia hartu nuen han. Bost-hamar minuturako jakin genuen metroan ere leherrarazi zituztela bonbak. 20 minutu lehenago pasatu nintzen metroan Maalbeek geltokitik. Ezin nuen sinetsi: "Oraintxe bertan pasatu naiz handik, eta ez zegoen ezer", pentsatu nuen. Orduan, taxian buelta eman, eta atentatua izan zen geltokira joan ginen.
Zer ikusi zenuen Maalbeekera iristean?
Geltokia 100 metrora genuen, eta kea irteten ikusi genuen. Metroko atetik, poliziak lagunduta, jendea korrika ikus zitekeen. Jende asko zegoen zaurituta. Aukera izan genuen hitz egiteko atentatuaren unean metroan zegoen jendearekin, eta denak shock egoeran zeuden, gertatu zena sinistu ezinik. Loteria bat izan zen, zoria, eta jendea oso larri zegoen. Lanerako ere oso egun deserosoa izan zen, Internet eta mugikorreko zerbitzuak erori egin ziren. Beraz, han ginen, baina ezin genuen hitz egin inorekin; gainera, poliziak ez zigun informaziorik ematen.
Halako zerbait gertatzea espero zenuten?
Bagenekien noizbait zerbait gerta zitekeela. Yihadismoaren erasoetan oso pieza garrantzitsua da Belgika, ustezko yihadista asko belgiarrak direlako. Parisko atentatuta Belgikan prestatu zuten, eta erasotzaile batek, Salah Abdeslamek, Belgikara egin zuen ihes. Dena den, nahiz eta halako erasoren bat gerta daitekeela pentsatu, inoiz ez zaude horretarako prest.
Une horretako giroa zer hitzekin deskriba daiteke?
Zaila da hitz bat aurkitzea. Shock hitza da bat; bestetik, aurreikuspena, jendeak espero zuelako zerbait gerta zitekeela. Dena den, terrorea nabarmenduko nuke. Izan ere, beti oso urrun ikusten dituzu halako gauzak. Paris Europa da, baina ez dago zure etxe ondoan.
Egun batzuk igaro dira, nolakoa da orain egoera?
Tristezia eta kezka dira nagusi hirian. Batez ere, beldur garelako atentatu honek edo etorkizunean gerta daitezkeenek zer eragin izango duten gure eskubide indibidualetan. Beldurra dut ez ote diren Europako hiriak Jerusalem bezalako leku bihurtuko: taberna batean garagardoa edateko motxila ireki behar duzu, zinea ikusteko ere bai, kalean militarrak daude… Horrek guztiak ikara ematen dit. Bizitza normala egin nahi dugu, eta hala egingo dugu; baina penagarria da kezka horrekin bizitzea, pentsatzea ezin duzula nahi duzun guztia egin atentatu bat gertatu delako.
Bestalde, kultur aniztasunaren ikuspegitik ere eragin dezake honek. Brusela oso hiri anitza da, jatorri, kultura, erlijio eta hizkuntza asko daude, eta atentatuek sor dezakete nolabaiteko mesfidantza kultura desberdinen artean. Espazio bat konpartitzen dugu denok hemen, nahiz eta asko falta den aurreiritzi batzuk kentzeko, eta aurrera egiteko oztopoa izan daiteke gaur egungo egoera.
Esan duzu nahiz eta atentatua, nolabait, espero, inor ez dagoela prest halako gertakari baterako. Kazetari bezala prest zinen?
Bai, bagenekien iritsiko zela. Zerrendan, Madril, Londres, Paris eta Kopenhageren ostean, Brusela zen hurrengoa. Salah Abdeslam atxilotu zutenean ere, gobernuak berak esan zuen adi egoteko, une kritiko baten aurrean geundelako. Ohartarazi zuten gizon horrek, bere taldearekin, erasotzeko asmoa bazuen, berehala egingo zutela. Hala izan da, hiru egunera izan da erasoa. Logika bati erantzun diote, gainera, atentatuek: Parisen adierazpen askatasuna eta erlijioa erasotu zituzten Charlie Hebdo aldizkarian eta supermerkatuan; ondoren, azaroan, kultura eta aisiaren kontra egin zuten, Bataclan aretoan eta inguruko terrazetan erasotuta. Oraingoan, garraio publikoaren bila joan dira. Oso ondo prestatuta zuten dena: bazekiten noiz, non eta norengana jo. Batetik, Aste Santuaren atarian aireportua. Metrokoa, berriz, Europako erakundeak dauden barrutian izan da: jende askok egiten du hemen lana.
Helburu bat zen ikusaraztea inor ez dagoela salbu?
Bai. Oso argi utzi zuten Parisen ere, azaroan. Litekeena da gutako bat ez egotea Charlie Hebdoren erredakzioan, baina terraza batean, kontzertu bat ikusten, hegaldi baten zain edo metroan edonor egon daiteke.
Asko aldatu da hiria?
Gai horri ikuspuntu positiboa eman nahi nioke. Oporretara Bruselara bidaiatzekoa zen jende askok galdetu dit ea joan behar lukeen. Baietz erantzun diet nik, noski baietz. Ezin dugu utzi hona etortzeari. Momentu zehatz batean gertatu den gauza bat kontatu dugu guk, baina Brusela ez da hori bakarrik. Horri lotuta, nabarmendu nahi nuke jendeak oso azkar erreakzionatu duela, eta oso ona da hori. Ez dira etxean gotortuta gelditu. Gobernuak etxetik irteteko baimena eman zienean, plazak eta terrazak bete egin ziren, jendea lanera joan zen, eta metroa hartu zuten. Neuk ere hartu dut metroa atentatuaz geroztik, eta tripan halako korapiloa sentitu dut. Sentsazio arraroa da, baina ezin diogu utzi metroa hartzeari.
Egun hauetan ia orduro egon zara zuzenean Bruselako berri ematen, Euskadi Irratiko albistegietan. Nolakoak izan dira zure lanegunak?
Bi pertsona egon gara lanean irratian, Xabier Madariaga eta biok. Ikerketaz arduratu naiz ni, eta Madariagak kalea landu du, omenaldietan egon da biktimekin eta familiekin. Nire lanari dagokionez, frustrazio puntu bat izan dute egun hauek. Agintari polizialek, fiskalak, poliziak… asko neurtu dute zer esan eta zer ez. Oso informazio gutxi eman dute ikerketa ez oztopatzeko, eta ulertzen dut. Azken finean, ihesean dabiltzan susmagarriak Interneten bizi dira, eta lehenak dira albisteak ezagutzen. Oso lotuta daude irrati, telebista, webgune, Twitter eta sare sozialetara.
Horren eraginez, ordea, espekulazioak sortu dituzte zenbait hedabidek: kontrastatu gabeko informazioa, egi osatu gabeak eta halakoak irten dira. Horri neurria hartzea ez da erraza. Kuantitatiboki, lanordu luzeak dira: 07:00etan ditugu lehen zuzenekoak, eta azkena 22:00etan. Lo egiteko denbora gutxi duzu, eta ohera sartzean, kosta egiten zaizu lokartzea. Neketsua eta presaz betea da eguna, eta etxera iritsi arte ez duzu barneratzen zer ari den gertatzen.
Ordubetero zerbait berria esan behar duzu, baina iturri ofizialek ez badizute ematen, zein da zure erabakia?
Ofiziala erabili behar da beti, baieztatuta dagoena. Ezin duzu informazioa birziklatu beste komunikabide batek esan duelako, gauza guztiak hartu behar dira pintzekin.
Omenaldietara eta halako ekitaldietara joatea ere ez da izango erraza.
Ez, eta jakin behar duzu distantzia txiki bat mantentzen, emozionalki ez inplikatzeko gehiegi. Akaso, hori da gure lanaren zatirik zailena. Parisko atentatuen ondoren, lan hori egitea tokatu zitzaidan, eta horixe izan zen gehien kostatu zitzaidana.
Profesional bezala, zerbait berria ikasi duzu?
Denbora beharko nuke ikusteko zer ikasi dudan. Egunak oso azkar pasatzen dira, eta zaila da gogoetarako tartea hartzea. Hala ere, ikasi dut informazioa kudeatzen, zer kontatu eta zer ez ikusten. Krisi egoera batean hizkuntza nola landu ere neurtzen trebatu naiz. Kazetari bezala, nire lehen krisi larria Charlie Hebdoren erasoa izan zen, eta orain ikusten dut gauza asko ikasi nituela esperientzia hartatik.
Zer egin daiteke erakundeetatik egoerari irtenbideren bat emateko?
Uste dut Belgikak bi kontu berrikusi behar dituela. Batetik, terrorismoaren kontrako estrategia. Handiegi gelditu zaio egoera herrialde honi, eta azken hilabeteetan, saihestu zitezkeen akats asko egon dira. Gainera, oso bakarrik egon da Belgika, Europako inteligentzia zerbitzuek ez diotelako informazioa eman nahi izan.
Bestetik, ordea, erronka nagusia gizarte ikuspegia duela esango nuke. Estatu Islamikoaren arazoa arazo militar bat da, Sirian gerra dagoelako. Baina hemen erasoak egin dituztenak ez dira siriarrak, belgiarrak dira. Beraz, hemen jarraituko dute, Siriako egoera konponduz gero ere. Sekulako erronka du Belgikak Molenbeek auzoarekin. Izan ere, Belgikako gobernuak beste planeta bat balitz bezala tratatu du gune hori urteetan. 100.000 biztanleko auzo bat da, eta ministro batek duela gutxi esan du auzo hori garbitu egin behar dela. Europako yihadismoaren sehaska bezala izendatu dute Molenbeek, eta ez da horrela. Egia da etorkin asko daudela, baina erakundeek abandonatutako pertsonak dira. Europara bizitza berri baten bila etorri diren gazte eta familia asko daude han, erabat marginatuta.
Europako muturreko yihadismoari aurre egiteko bide bat da muturreko yihasmoan eror daitezkeen guzti horiei beste irtenbide bat ematea. Belaunaldi arazo bat da: 20 eta 25 urte arteko gazteak dira erasotzaile ia guztiak, eta ez dira musulman perfektuak, gazte erradikalak baizik. Sistema suntsitu nahi duten gazteak dira, sistema horrek albo batean utzi dituelako. Hori ez da nire irakurketa soilik, Belgikako aditu askok diote. Drogari edo alkoholari lotutakoak dira Molenbeekeko yihadista asko, ez dutelako beste ezer aurkitu etorkizuna bideratzeko.
Erabat aparte esatean, zer arlotan diozu?
Esate baterako, langabezian dauden gazteek ez dute inongo babesik. Horrek ekarri ditu pobrezia, delinkuentzia eta drogak. Neurri batzuk hartu dituzte, baina gehiago egin zitekeen. Erasotzaileak europarrak diren heinean, baliabide gehiago jarri behar dira yihadismoaren atzaparretan ez daitezen erori. Erraza da esatea, baina borondate politiko falta ere egon da.
Kudeaketa militarrak bakarrik ez du konponduko arazoa. Belgikak esan du Siriara bidaliko dituela K16 gerra hegazkinak. Gauza bera egin zuen Frantziak, baina hori ez da bidea.
Aurrera begira, alerta egoeran jarraituko duzue?
Arazo hau ez da desagertuko, epe laburrera, behintzat. Yihadisten zifrak ikusita, behintzat.
Siriako errefuxiatuen etorkizunari eragingo die honek?
Eragin handia izan dezake. Poloniak, Eslovakiak eta Hungariak dagoeneko esan dute ez dituztela errefuxiatuak hartuko. Gainera, yihadisten helburua kulturen arteko gatazka sortzea ere bada. Gorrotoa eta arrazakeria sortu nahi dituzte, eta haien xedea da Europan bizi diren musulmanak sentitzea erabat baztertuta daudela. Europako herrialdeak horretan hasi dira, eta uste dut oso aitzakia merkea eta populista dela mugak ixtea. Printzipio demokratikoen, errespetuaren eta duintasunaren aurkako erabakia da hori. Penagarria da egoera. Gu bertatik betara ikusten ari gara Bruselan zer nekagarria eta konplikatua den errefuxiatuen inguruko negoziazioa.