Abendaño auzoan barrena, Elkanoranzko bide malkartsua hartu eta Sola etxea baino lehentxeago dagoen etxearen inguruan, hantxe topa daitezke lanean Gorka Silvan eta Julen Zulaika nekazari zarauztarrak. Errepidearen alde banatan dauzka lursailak Ametsola Etxalde Ekologikoak. Askotariko barazkiak dituzte landatuta eremu osoan zehar, eta hainbat sagarrondo ere badaude; hiru negutegi apain altxatu dituzte, hainbat landareren garai emankorra luzatzeko. Beren jarduna eten, eta proiektua azaltzeko mahai bueltan jarri dira.
Duela hiruzpalau urte hasi ziren bi bazkideak Ametsolaren hazia ereiten. Zer egin nahi zuten buruan zutenean, ordea, asko kostatu zitzaien horretarako lur eremua topatzea. Zulaikak salatu du instituzioek ez dutela "inolako erraztasunik" jartzen halako proiektuak garatu nahi dituztenek lurrak eskuratu ahal izateko. "Ez dago lur bankurik, ez dago lurtzaindia bat lurrak erraztuko dizkiguna. Etxebizitzekin gertatzen den bezala, azkenean, espekulatu egiten da lurrarekin. Guk egiten dugun hausnarketa da: benetan jendea nekazaritzara hurbiltzea nahi bada, egin behar den lehen gauzetako bat da hutsik dauden lursailak eskuratzeko erraztasunak ematen hasi". Hori da Zulaikaren ustez "lehen korapilo nagusia". Gero, beste hainbat ere aipatu ditu: baldintzak, bideragarritasun ekonomikoa, zaintzarekin nola uztartu daitekeen… "Baina lehen arazoa lurra da. Ez dago lurrik. Inguru honetan mahastiak, nekazal etxeak eta pinua besterik ez dago".
Kostata, baina topatu zuten beren proiektua hezurmamitzen hasteko lekua. Gipuzkoako Foru Aldundiaren Gaztenek programan sartu ziren, eta handik jasotako dirulaguntzei esker, eta familia eta lagunen babes eta laguntzarekin, aurrera egin dute.
Apustu sendoa da Zulaikarena eta Silvanena: aurrez horretan esperientzia handirik eduki gabe, Zarautzen bertan produktuak modu ekologikoan ekoiztu eta horiek saltzetik ari dira bizimodua ateratzen. Hasieran, "beldurra" bazutela azaldu du Silvanek. "Abentura berria zen, eta gauza askotan ezjakinak ginen". "Beti izan dugu lotura lurrarekin, baina gauza bat da etxerako baratzea edukitzea, eta beste bat hortik bizitzeko apustua egitea", aditzera eman du Zulaikak.
Zerotik hastea
Ametsola ingurua sasiak hartuta zegoen orain bi urte. Horri guztiari forma ematea «hainbat hilabetetako lana» izan zen, eta hori egin ahal izateko gakoa izan da auzolana. "Hanka bat izan da guretzat, izugarri eskertu duguna eta eskertuko duguna", dio Silvanek. Proiektuaren helburua "komunitatea" sortzea dela dio, eta auzolana horretarako tresna gisa baliatu nahi izan dute. "Gero eta urrunago daude landa eremua eta hirigunea. Ezjakintasuna gero eta handiagoa da, eta hor arazo bat daukagu. Auzolanaren bitartez lortzen dugu bi gune horiek uztartzea, jendeak ikasten duelako eta gerturatzen delako landa eremura". Bestalde, noski, laguntza beharra zeukaten proiektua martxan jarri ahal izateko eta hastapenetako lanik gogorrenak egin ahal izateko.
Zaharkitutako merkatua
Lan eskerga horrek guztiak bere fruituak eman ditu, baina oraindik "egonkortu gabe" dago Ametsola Etxalde Ekologikoa, Zulaikaren arabera. Barazkiak ekoizteaz gain, horiek merkaturatzeko formulak aztertzen eta topatzen dihardute. Saskiak saltzen dituzte astero hainbat etxetara, eta etxe gehiagotara heltzeko prest eta gogotsu daude. Salmenta zuzenaren aldeko apustua egin dute, horretarako Zarauzko Merkatu plaza baliatuta. Astearteetan eta ostiraletan egoten dira han goiz eta arratsaldez, baita larunbat goizetan ere. "Hori da gure filosofia: guk landatutako porruak geuk salduko ditugu".
Merkatua "zeharo zaharkituta" dagoela dio Silvanek, ordea. "Ez dago inongo lekuko aldaketarik, eta adin bat badute han dabiltzan gehienek. Gu gara gazteenak, eta 42 urte ditugu". Bertako saltzaileen adinaz gain, Ametsolakoek igarri dute egungo eroste ohiturak ez direla "inondik inora" merkaturakoak. Horregatik egoten dira bertan bi arratsaldetan eta larunbat goizetan ere, lanean edo ikasten dabilen jendea "errazago" bertaratuko delakoan. "Ikusiko dugu etorkizunean horrek zer emaitza ematen dituen. Apustua da jendearen eroste ohituretan aldaketa eragitea, gure txikitik". Apustua hori izanik ere, dagoeneko iluna den egoera "oraindik gehiago ilunduko" dela dirudi, "Ticket Bai eta halako neurrien erruz". Halakoek zuzeneko salmenta egiten duen duen jendeari asko erasaten dietela azaldu dute. Sistema indarrean sartzen denean "orain daudenen erdiek baino gehiagok laga egin beharko" dutela iritzi dio Zulaikak. "Arautu behar bada ongi, baina ezin da irizpide berdina eduki supermerkatu batekin eta berak landatu, berak garbitu eta berak merkatura eramaten duen pertsona batekin".
Ekoizleak eta kontsumitzaileak, bietatik gehiago behar du bertako nekazaritzak. "Ekoiztea zaila da, baina benetan zaila dena da saltzea. Zer aukera daude? Dendetara saltzen hasi eta prezioak jaistea?". Zulaikak dio "sekulako lanketa" egin behar dela kontsumo taldea sortzeko, hori dinamizatzeko... Hori horrela, beharrezkoa da jendearen kontzientziak piztea bertako ekoizpenaren aldeko apustua egitea.
Lurretik platerera
Nekazarien egoera delikatua bada ere, ogibidea «ederra» dela dio Zulaikak. «Jendeak esaten dizunean zeinen goxoak dauden zure kalabazak, hutsetik zerbait hazi eta jendearen mahaira eramaten duzunean, horrek asebete egiten zaitu».
Ideologikoki ere interesgarria eta ezinbestekoa da bertako ekoizleen lana. Egun, jaten denaren %5 soilik da bertan ekoiztua, eta hori iraultzeko beharrezko dira bertako nekazariak. «Egiten duguna hondar ale bat da herri honen elikadura subiranotasunaren eta naturarekiko errespetuaren alde, eta balio horiek asebetetzen gaituzte».
Saskien zozketa
Azaroan zehar Ametsola Etxalde Ekologiko bazkideek prestatutako bi saski zozkatuko ditu Zarauzkohitza.eus web orrialdeak erabiltzileen artean. Datorren astelehenean, hilaren 8an, jarriko da martxan lehen zozketa, eta ostegunean itxiko da epea. Bigarren saskiaren zozketa, berriz, azaroaren 22an, astelehenean, hasiko da.